نام لاتین: betamethasone

نام فارسی: بتامتازون

مصرف در حاملگی: C

گروه درمانی – دارویی: گلوکوکورتیکوئید صناعی طولانی‌اثـر - ضد التهاب - مـینرالوکـورتیکوئید ضعیف‌، ایمونو ساپرسانت‌.

اشکال دارویی:

Tab: 0.5mg

Inj: 4mg/ml

فارماکوکینتیک – دینامیک ، مکانسیم اثر:

تاثیر بر تمامی بافتها و اعضاء بدن و در نهایت تحریک (‌آنابولیسم‌) یا سرکوب (‌کاتابولیسم‌) سنتز پروتئینها. گلوکوکورتیکوئیدها سبب سرکوب سنتز DNA القاء تخـریب پروتئین در ماهیچه‌ها و سرکوب پاسخ التهابی‌. ممانعت از تقسیم سلولهای اپی‌تلیوم‌، لنفوئید، بافت پیوندی و بافت استخوانی‌. موجب حرکت آمینواسیدها از پروتئینهای عضلات و پلاسما به طرف‌کبد. حرکت اسیدهای چرب از بافت چربی و حفظ گلوکز به عنوان منبع انرژی برای عضلات در نتیجه افزایش گلوکز پلاسما و تحریک آزادسازی انسولین بـرای مـمانعت از کتوژنز.کاهش سرعت بازسازی مخاط معدی و تضعیف سد دفاعی معده و تاخیر در بهبود زخم و در نهایت بروز استئوپنی‌. جذب‌گوارشی آسان‌. جذب خوب موضعی به ویژه در صورت وجود ضایعه یا خراش پوستی و تنقیه مقعدی‌. حصول پاسخ سریع‌تر با تجویز IV کـورتیکواسـتروئید مـحلول در آب و حـصول پـاسخ طولانی‌تر با تزریق IM انواع محلول در چربی‌. توزیع سریع درکلیه بافتهای بدن‌. عبور از جفت‌. ترشح با مقادیرکـم در شیر. متابولیسم‌کبدی (‌بیتشر) وکلیوی‌. دفع‌کلیوی‌. نیمه عمر پلاسمایی‌: ٣٠٠ دقیقه و نیمه عمر بیولوژیکـی ٥٤-‌٦٣ ساعت‌.
 

تداخلات مهم:

دارویی‌: ١) کاهش اثر با مصرف باربیتورات‌ها، هیدانتوئین‌ها و ریفامپین ٢)‌ افزایش خطر بروز عوارض و خونریزی گوارشی در مصرف همزمان با آسپرین‌، ایندومتاسین و سایر NSAIDها ٣) تنظیم مـجدد دوز وارفارین در مصرف همزمان با کورتیکواستروئیدها ٤) تشدید دفع پتاسیم ناشی از تیازیدها ٥)‌کاهش پاسخ آنتی‌بادی در مصرف همراه با توکسوئید یا واکسن‌ها و افزایش احتمال بروز مشکلات عصبی‌. ٦) افزایش اثر با OCP ها استروژن‌ها و کتوکونازول ٧) خنثی‌کردن تاثیر آنتی‌کولین استرازها در درمان میاستنی‌گراویس‌. ٨) افزایش احتمال بروز عوارض در مصرف همزمان با سیکلوسپورین ٩) افزایش احتمال مسـمومیت بـا دیگوکسین در مصرف همزمان با کورتیکواستروییدها ١٠) کاهش سطح سرمـی ایزونیازید و سالیسیلات‌ها.
آزمایشگاهی‌: ١) امکان افزایش سطح گلوکز ادرار وکلسترول سرم ٢)‌کاهش سطح سرمی پتاسیـم‌، T3 و کمی‌کاهش در میزان T4 ٣) امکان‌کاهش میزان برداشت ید توسط تیروئید ٤) بروز جواب منفی‌کاذب در نتیجه آزمون نیتروبلو - تترازولیوم برای تشخـیص بیماریهای عفونی باکتریایی ٥)‌کاهش نتیجه آزمون‌های پوـشی آنتی‌ژن‌ها

موارد منع مصرف و احتیاط:

منع مصرف‌: در عفونت‌های ویروسی یا بـاکـتریایی (‌جـز در شـرایـط خطرناک‌)‌، عـفونت‌های قـارچـی سیستمیک‌، حساسیت نسبت به آن
احتیاط‌: در بیماران با سکته قلبی اخیر یا زخم گوارشی‌، مبتلایان به سندرم کوشینگ‌، بیماریهای کـلیوی‌، پرفشاری خون‌، پوکـی استخوان‌، دیابت شیرین‌، هیپوتیروئیدی‌، سیروز، دیورتیکولیت‌، کـولیت اولسـراتیو، سـرطان مــتاستازدهنده‌، جـراحـی آنــاستوموز اخـیر روده‌، CHF، اخـتلالات تـرومبوآمبولی‌، تشـنج‌، میاستنی‌گراویس‌، نارسایی قـلبی‌، سـل‌، هـرپس سـیمپلکس چشـمی‌، بـی‌ثباتی احسـاسی یـا اخـتلالات روان‌پریشی‌، استفاده اشکال دارویـی حاوی محافظ سولفیتی در بیماران حساس‌، زنان باردار. امکان ایجاد سندرم مرگبار گسپینگ در نوزادان نارس با مصرف اشکال دارویـی حاوی بنزیل الکل‌. بـروز واکنش‌های حساسیتی در بیماران حساس (‌مبتلایان به آسم و افرادی به آسـپیرین حسـاسیت دارنـد) بـا
مصرف اشکال دارویی حاوی تارترازین‌.
 

عوارض جانبی:

بیشتر عوارض وابسته به دوز و مدت مصرف دارو هستند.
شایعترین‌: احساس سرخوشی‌، بی‌خوابـی‌، زخم گوارشی
مهمترین‌: تشنج‌، نارسایی قلبی‌، ترومبوآمبولی‌، نارسایی حـاد فـوق‌کلیوی بـه دنـبال اسـترس (‌هـمچون عفونت‌، جراحی یا تروما) یا قطع ناگهانی دارو پس از مصرف طولانی

سایر عوارض‌: سنکوپ‌، سرگیجه حقیقی‌، سردرد، نازکـی و شکنندگی پوست‌، پتشی‌، علایم‌کوشینگ مانند، اختلالات روان‌پریشی‌، افزایش خفیف فشار داخل جمجمه‌ای‌، هیپرتانسیون‌، ادم‌، آب مـرواریـد، گـلوکوم‌، تحریک دستگاه گوارش‌، افزایش اشتها، پانکراتیت‌، هیپوکالمی‌، هیپرگلیسمی‌، عدم تحمل هیدرات‌کربنها، ضعف عضلات‌، بدحالی‌، پوکی استخوان‌، مهار رشد درکودکان‌، تاخیر در بهود زخمها، آینه، ضـایعات مختلف پوستی‌، پرمویی‌، ضعف در برابر عفونتها، ضایعات شبه‌لوپوسی‌، ازوفاژیت‌.

بروز علایم زیر با قطع ناگهانی کورتیکواسـتروییدها: عود التــهاب‌، خسـتگی‌، ضـعف‌، درد مـفاصل‌، تب‌، سرگیجه‌، لتارژی‌، افسردگـی‌، غش‌، افت وضعیتی فشار خون‌، تنگی نفس‌، بی‌اشتهایی‌، هیپوگلیسمی‌. کبودی در موارد نادر با تزریق کورتیکواستروئیدها در صورت و سر.

عوارض‌کورتیکواستروئید تزریقی‌: هیپرپیگمانتاسیون یا هیپوپیگمانتاسیون‌، آتروفی پوست و زیرپوستی‌، آبسه استریل‌، مشکل مفاصل شبه‌شارکوت احساس سوزش یا مورمورشدن پس از تزریق IV به ویژه در ناحیه عانه‌، سفت‌شدن و التهاب‌، پارستزی‌، تحریک در محل تزریق‌، افزایش مختصر ناراحتی در مفاصل‌، پرش عضلات‌، آتاکسی‌، سکسکه و نیستاگموس (‌نادر)‌، واکنش‌های آنافیلاکسی با یا بدون‌کلاپس سیستم عروقـی‌، وقفه قلبی‌، برونکواسپاسم‌، التهاب پرده عنکبوتیه مغز به دنبال تزریق زیر آن‌.

عوارض کورتیکواستروئید داخل مفصلی‌: نکروز استخوانــی‌، پـارگـی تـاندون‌، عـفونت‌، آتـروفی پـوست‌، حساسیت‌، گرگرفتگی صورت و عوارض سیستمیک‌.

عوارض کورتیکواستروئید داخل نـخاعی‌: مـننژیت‌، التـهاب و چسـبندگی عـنکبوتیه و سـندرم کـونوس مدولاریس
 

مصرف در بارداری و شیر دهی:

عبور از جفت (‌کمترین مقدار عبور با پردنیزون‌)‌. بروز شکاف کام (‌در %١ نوزادان‌) با استفاده طولانی‌مدت دارو در اوایل بارداری‌، تجویز با احتیاط در دوران بارداری و تنها در صورت لزوم‌. ورود به شیر مادر و امکان ایجاد اختلال در تولید کورتیکواستروئیدهای آندوژن‌، کاهش رشد یا عوارض دیگر در نوزاد شیرخوار. منع مصرف در دوران شیردهی‌.
 

مسمومیت و درمان:

بروز دو دسته علایـم مسمومیت با استفاده بیش از اندازه گلوکوکورتیکوئیدها (کورتون):
الف‌) نارسایی حاد غده فوق‌کلیوی به دنبال قطع مصرف طولانی‌مدت داروها با علایم و عوارض زیر: تب‌، درد عضلات و مفاصل‌، بدحالی‌، بی‌اشتهایی‌، تهوع‌، فلسی‌شدن پوست‌، افت وضعیتی فشار خون‌، سرگیجه‌، ضعف‌، تنگی نفس و هیپوگلیسمی‌.
ب‌) علایم شبه‌کوشینگ با استفاده طولانی‌مدت از دوزهای بالای دارو با علایم‌، چهره مـاه‌مانند، چـاقی مرکزی‌، استریا، پرمویی‌، آینه، اکیموز، پرفشاری خون‌، پوکـی استخوان‌، درد عضلانی‌، اختلال در عملکرد جنسی‌، دیابت‌، هیپرلیپیدمی‌، زخم گوار‌شی‌، افوایش حساسیت به عفونت، عدم تعادل آب و الکـترولیت‌، برگشت فعالیت فوق‌کلیوی و هیپوفیز به اندازه طبیعی تا ٩ ماه‌. کـاهش تـدریجی دوز و زیـرنظر پـزشک‌. استفاده ازکمترین دوز موثر. شستشوی معده یا ایجاد استفراغ با مصرف مقادیر زیاد دارو.
 

توجهات پزشکی – پرستاری ، آموزش بیمار - خانواده:

١) کنترل مرتب وزن بیمار، فشارخون‌، سطح قند و پتاسیم سرم ٢) کاهش عوارض گوارشی با تجویز دارو همراه با شیر یا غذا و گاهـی همراه با آنتی‌اسید ٣) تزریق عضلانی عمیق (جهت جلوگیری از آتروفی عضله و تغییر محل تزریق در تزریقات مکرر) ٤) حصول بهترین نتیجه باکمترین عوارض بـا تـجویز تک دوز صبحگاهی دارو ٥) تجویز پایین‌ترین دوز موثر برای بیمار ٦) کاهش تدریجـی دوز در دوران بارداری‌. ٧) تجـویز مکمل‌های پتاسیمی در مصرف‌کنندگان طولانی‌مدت دارو ٨) کنترل وضعیت چشم‌ها در مـصرف طولانی‌مدت به علت امکان بروز آب مروارید، گلوکوم یا ضایعات ثانویه در نتیجه عـفونتهای قـارچـی یـا ویروسـی ٩) امکان بروز ادم در نارسایی‌کلیوی یا نـفریت مـزمن ٠ ١) تـجویز ویـتامین D و مکـمل‌های کلسیمی به ویژه در سالمندان‌. ١١) مطلع‌کردن پزشک در صورت افزایش وزن‌، تورم اندامها یـا گـردشدن صورت ١٢) تماس با پزشک هنگام قطع مصرف دارو و در صورت احساس خستگی‌، ضعف‌، درد مفاصل‌، درد هنگام تنفس یا افت فشارخون وضعیتی

نام تجاری:

Celestone , Betnelan , BETASON